02.10.2015

Odszkodowanie / zadośćuczynienie / za śmierć / najbliższych / ojca / matki / dziecka   

Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 KC)

konstrukcja przepisu jest zbliżona do dawanego brzemienia art. 166 k.z., który przewidywał żądanie przyznania odpowiedniej sumy pieniężnej jako zadośćuczynienie za doznaną krzywdę moralną,

Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.10.2002 pierwsze orzeczenie, na rzecz rodziców, którzy stracili dziecko, które wychodziło poza ramy odszkodowania.

Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy i zawiedzionych nadziei po śmierci dziecka nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania.

Jeśli jednak te negatywne emocje wywołały chorobę, osłabienie aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności dnia codziennego, to, bez szczegółowego dociekania konkretnych zdarzeń lub stopnia ich prawdopodobieństwa, można na zasadzie domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.) przyjąć, że pogorszyły one dotychczasową sytuację życiową osoby z najbliższego kręgu rodziny zmarłego.

Prawidłowa wykładnia określenia "stosowne odszkodowanie" w art. 446 § 3 k.c. powinno uwzględniać nie tylko okoliczności konkretnej sprawy, ale także wartość ekonomiczną odszkodowania. Musi ono wyrażać taką kwotę, która odczuwalna jest jako realne, adekwatne przysporzenie zarówno przez uprawnionego, jak i z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego ocenę większości rozsądnie myślących ludzi.

Spowodowanie śmierci osoby bliskiej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 116, poz. 731) mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Więź rodzinna jako dobro osobiste. Więź musi być rzeczywiście bliska. Plus wykładnia, że już jest przepis który to reguluje.

Pojęcie poszkodowanych pośrednio i bezpośrednio poszkodowanych. Po śmierci nabywają roszczenie z art. 446 § 4 k.c. Zakwestionowane i przyjęcie, że jednym czyn zabroniony, szkoda wyrządzona kilku osobom. Rodzina doznaje uszczerbku i nie trzeba sięgać do koncepcji poszkodowanego pośredniego i bezpośredniego.

Problematyka odpowiedzialności ubezpieczycieli. Zakład ubezpieczeń odpowiada jak sprawca szkody. Nie może uchylać się od odpowiedzialności. Pomimo obowiązywania art. 446 § 4 k.c. nie ma przeszkody na podstawie art. 448 w zw. z art. 24 k.c., np. osoby nie będące członkami najbliższej rodziny.

Definicja „osób najbliższych” kryteria, co powinno być brane pod uwagę przy ocenie kto należy do kręgu „osób najbliższych”.

Związki jednopłciowe rozstrzygane na podstawie art. 691 § 1 k.c.  analogiczne stosowanie do art. 446 k.c., SN z 28.11.2010, sygn. akt: II CZP 65/12 osobom pozostającą z najemca we wspólnym pożyciu także osoba tej samej pluci. Por. też orzeczenie ETS z dnia 2.02.2010 r. Kozak przeciwko Polsce

Dziecko, które urodziło się martwe być uznanie za „zmarłego” w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. Ważne było ustalenie, czy gdyby dziecko się urodziło, czy by przeżyło. Kazus z bliźniakami, gdy jedno dziecko przeżyło a drugie umarło. Pomocniczo orzecznictwo karne.

Korygowanie wysokości zadośćuczynienia jest możliwe tylko wyjątkowo, gdy zadośćuczynienie jest niewspółmierne.

Co bierzemy pod uwagę. Cel i charakter zadośćuczynienia i uwzględnić wszystkie okoliczności. Inne ważne kryteria: dramatyzm osoby najbliższej,. Poczucie osamotnienia, wstrząs, rodzaj i intensywność zaburzeń np. depresja, rola, jaką osoba zmarła pełniła w rodzinie, wiek pokrzywdzonego etc. Ważne są kryteria obiektywne, nie subiektywne. Rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na umiarkowany jego wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny oraz materialny poszkodowanego. Jednak przesłanka przeciętnej stopy życiowej nie może pozbawić omawianego roszczenia funkcji kompensacyjnej i eliminować innych istotniejszych czynników kształtujących jego rozmiar i ma charakter tylko uzupełniający.

Kazus z żołnierzem, który dostał gorączki i umarł. Został zakażony paskudną bakterią. Amputowano mu obie ręce i obie nogi.  SO zasądził 500 tys., SA podwyższył 1 mln zł SN: uchyłka nie ze względu na wysokość zadośćuczynienia, ale ze względu na podstawie zasady, zasadzie słuszności, jednostce nie dało się przypisać winy, nie było ustalenia tez adekwatnego związku przyczynowo skutkowego.

SO 600 tys. zł, b. dramatyczne następstwa wypadku rozstrój zdr. 100 %, SA obniżył do 450 tys. SN zmienił i wrócił do 600 tys. zł, „odpowiedniość” istotna jest funkcja kompensacyjna, decyduje rozmiar krzywdy poszkodowanego w konkretnej sprawy.

Opracowano, na podstawie szkolenie z Sędzią Sadu Najwyższego, Kołobrzeg 2015 r.

Zespół Kancelarii Adwokackiej

adwokat Krzysztof Tumielewicz