Instytucja wyłączenia sędziego
11.08.2022
Szanowni Państwo dziś chciałbym przedstawić, Państwu bardzo ciekawą instytucję. A dokładniej instycuje wyłączenia sędziego. Istnieje ona w postępowaniu karnym, cywilnym itd. Jest bardzo ważnym filarem niezależnego, niezawisłego sądownictwa. Co w dzisiejszych czasach ze względu na zawirowania, ma ogromne znaczenie. Sam w mojej wieloletniej karierze spotkałem się z tą instycują wielokrotnie. Moim zdaniem jest ona z jedną z najważniejszych, obowiązujących w systemie prawa zasad. Dzięki niej można mówić o sprawiedliwym procesie.
Poniżej fragmentu przepisu Kodeksu Postępowania Karnego dotyczący wyłączenia sędziego
Sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli:
1) sprawa dotyczy tego sędziego bezpośrednio;
2) jest małżonkiem strony lub pokrzywdzonego albo ich obrońcy, pełnomocnika lub przedstawiciela ustawowego albo pozostaje we wspólnym pożyciu z jedną z tych osób;
3) jest krewnym lub powinowatym w linii prostej, a w linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa osób wymienionych w pkt 2 albo jest związany z jedną z tych osób węzłem przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka lub występował jako biegły;
5) brał udział w sprawie jako prokurator, obrońca, pełnomocnik, przedstawiciel ustawowy strony, albo prowadził postępowanie przygotowawcze;
6) brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia lub wydał zaskarżone zarządzenie;
7) brał udział w wydaniu orzeczenia, które zostało uchylone;
8) (uchylony);
9) brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw;
10 )prowadził mediację.
§ 2. Powody wyłączenia trwają mimo ustania uzasadniającego je małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, opieki lub kurateli.
§ 3. Sędzia, który brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie, zaskarżonego w trybie kasacji lub objętego skargą nadzwyczajną, nie może orzekać co do tego wniosku, kasacji lub skargi.
Podobnie sytuacja rysuje się w postępowaniu cywilnym. Przyczyny wyłączenia są podobne, z pewnymi modyfikacjami. Kwestię te reguluję art. 48 i 49 KPC, którh fragment poniżej:
Sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy:
1) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki;
2) w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia;
3) w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;
4) w sprawach, w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron;
5) w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jako też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator;
6) w sprawach o odszkodowanie z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem, jeżeli brał udział w wydaniu tego orzeczenia.
Jak Państwo widzą katalog wyłączeń z mocy prawa jest całkiem obszerny. Pozwala on zapewnić niezależnośc składu orzekającego.
Znacznie ciekawiej kształtuje się kwestia wyłączenia sędziego na wniosek. Sędzia ulega wyłączeniu, jeżeli istnieją okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołac uzasadnioną wątpliwośc co do jego bezstronności w danej sprawie. Można powiedzieć, że jest to bardzo szeroki katalog. Kiedy mamy wątpliwości co niezależności sędziego możemy skierować taki wniosek, w którym dokładnie uzasadnimy te wątpliwości.
Poniżej link do przykładowego wniosku o wyłączenie sędziego w postępowaniu karnym