10.12.2022

I.

ZBRODNIA VATOWSKA – KIEDY NAWET 25 LAT POZBAWIENIA WOLNOŚCI ZA FAKTURY VAT ?

W 2017 r. w życie weszły przepisy o tzw. zbrodniach vatowskich przewidujące wysokie kary za fałszerstwo faktur.
Od kwot, na jakie opiewają sfałszowane faktury, uzależnione są kary – w najcięższych przypadkach nawet 25 lat pozbawienia wolności.
Uszczelnienie systemu podatkowego, zwłaszcza w zakresie podatku VAT, jak np. split payment czy wprowadzenie do katalogu przestępstw tzw. zbrodni vatowskich. Jak sugeruje sformułowanie ,,zbrodnia’’, przedmiotowe przestępstwa mają charakter jednych z najcięższych gatunkowo czynów zabronionych.
Fałszerstwo intelektualne faktur – karalność za wystawianie i używanie sfałszowanych faktur
,,Zbrodnia vatowska’’ w świetle przepisów karnych to fałszerstwo intelektualne faktur, które jest penalizowane w art. 271a § 2 oraz 277a k.k. Przestępstwo to ma charakter powszechny, co
w praktyce oznacza, że dla odpowiedzialności karnej nie ma znaczenia, czy dana osoba była uprawniona do wystawienia faktury czy też nie. Oznacza to, że może być ono popełnione zarówno przez osobę mającą uprawnienia do wystawienia faktury, jak i sprawcę, który działa, nie posiadając takiego uprawnienia.
Istotą przestępstwa z art. 271a k.k. jest poświadczenie nieprawdy „co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym” w autentycznej, wystawionej fakturze lub na używaniu takiej faktury. Podkreślić należy, że karalne w ramach przepisu o ,,zbrodni vatowskiej’’ jest wyłącznie poświadczenie nieprawdy co do okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej, nie zaś jakichkolwiek okoliczności zawartych w treści faktury. Chodzi zatem o takie okoliczności faktyczne, które mają potencjalne znaczenie dla ustalenia wysokości należności publicznoprawnej. Takim zachowaniem jest np. wystawienie ,,pustej faktury’’ (potwierdzającej nierzeczywistą transakcję), czy też wystawienie faktury z datą wsteczną.

Samo posiadanie faktury zawierającej poświadczenie nieprawdy nie jest więc karalne na gruncie przepisów o zbrodni vatowskiej.
Nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg (art. 61 k.k.s.)
Kwota na fakturze a wysokość kary
Dla odpowiedzialności karnej za zbrodnie vatowską kluczowe znaczenie ma wysokość kwot, na jakie wystawiono sfałszowane faktury. Otóż kwota na jaką wystawiono owe faktury (bądź fakturę) musi przekraczać pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości tj. kwotę 5.000.000 zł Zbrodnią vatowską jest więc poświadczenie nieprawdy w wystawionej fakturze lub fakturach, które zawierają kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość przekracza 5.000.00 zł, lub używanie takiej faktury (faktur). Jest to minimalny próg, jaki należy przekroczyć, by odpowiadać z art. 271a § 2 k.k.
Przepisy kodeksu karnego przewidują różne kary za popełnienie zbrodni vatowskiej, w zależności od wysokości kwot widniejących na sfałszowanych fakturach.
W sytuacji, gdy poświadczenie nieprawdy dotyczy faktur opiewających na kwotę przekraczającą 5.000.000 zł ale nie przekracza dziesięciokrotności kwoty określającej mienie wielkiej wartości (tj. 10.000.000 zł) sprawca grozi kara pozbawienia wolności od 3 do 15 lat (art. 271a § 2 k.k.)
Uwaga! Tej samej karze pozbawienia wolności podlegać będzie także osoba, która z popełnienia przestępstwa uczyniła sobie stałe źródło dochodu.
W sytuacji, gdy kwota na fakturach przekracza natomiast dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (tj. 10.000.000 zł), sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 (do lat 15) albo karze 25 lat pozbawienia wolności (art. 277a § 1 k.k.)
Co wymaga podkreślenia, we wszystkich przypadkach, o których mowa powyżej, obok kary pozbawienia wolności Sąd ma możliwość wymierzenia oskarżonemu również kary grzywny w wysokości do 3000 stawek dziennych.
Źródło:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2345 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 408 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 685 z późn. zm.).
Sroka [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część II. Komentarz do art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, art. 270a, art. 271(a).

II Przepisy karne  

Art. 270a. [Fałszerstwo materialne faktur]
§ 1.
Kto, w celu użycia za autentyczną, podrabia lub przerabia fakturę w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury jako autentycznej używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3.
W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Art. 271a. [Fałszerstwo intelektualne faktur]
§ 1.
Kto wystawia fakturę lub faktury, zawierające kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest znaczna, poświadczając nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym lub takiej faktury lub faktur używa,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 2.
Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości, albo z popełnienia przestępstwa uczynił sobie stałe źródło dochodu,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.
§ 3.
W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Art. 277a. [Fałszerstwo faktur z kwotą należności przekraczającą 10 mln zł]
§ 1.
Kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 270a § 1 albo art. 271a § 1 wobec faktury lub faktur, zawierających kwotę należności ogółem, której wartość lub łączna wartość jest większa niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karze 25 lat pozbawienia wolności.
§ 2.
W wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu określonego w § 1
podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.

Art. 303. [Niwelowanie dokumentacji działalności gospodarczej]
§ 1.
Kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności,
podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2.
Jeżeli sprawca przestępstwa określonego w § 1 wyrządza znaczną szkodę majątkową,
podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3.
W wypadku mniejszej wagi, sprawca przestępstwa określonego w § 1
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4.
Jeżeli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, ściganie przestępstwa określonego w § 1-3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.